Fjalori i Astronomise - Fjalor Astronomik
AKS
Një
vijë e imagjinuar rreth të cilës një trup rrotullohet.
ARUSHË
Arusha e Madhe emër i
një yllësie në gjysmërruzullin verior
të
qiellit, që përbëhet nga shtatë yje të renditura si qerre; Qerrja e Madhe.
Arusha e Vogël emër i
një yllësie në gjysmërruzullin verior të qiellit, që
përbëhet
nga shtatë yje të renditura si qerre, njëri nga të cilët (ylli i bishtit) është
Ylli
Polar i Veriut; Qerrja e Vogël.
AURORË
Ndriçimi
i qiellit në mëngjes para se të lindë dielli, agu i mëngjesit; agim.
Drita e
aurorës.
Aurora
boreale agimi polar i Veriut, agimi verior.
AZIMUT
Këndi
që formohet në pikën e vrojtimit ndërmjet rrafshit të meridianit dhe
rrafshit
pingul të trupit qiellor ose të sendit që vrojtohet.
BËRTHAMË
Bërthama
e kometës. pjesa e ngjeshur dhe më e ndritshme e një komete.
Bërthama
e atomit pjesa qendrore e atomit me ngarkesë pozitive, që përbëhet nga
protonet
e neutronet dhe që zë pothuaj gjithë masën e atomit
|
BOSHT
Vijë e
përfytyruar që bashkon dy polet e një trupi qiellor, duke kaluar
përmes
qendrës së tij. Boshti i Tokës. Boshti i planetit.
BRENDSHËM
Planet
i brendshëm. astr. planet, orbita e të cilit ndodhet brenda orbitës së Tokës
(Merkuri,
Afërdita).
BYK
Byku i
Kumbarës ose Kashta e Kumtërit.
DASH
Yjësia
e parë e zodiakut.
DIELL
Trupi i
zjarrtë qiellor që gjendet në qendër të sistemit tonë planetar dhe që është
burim
drite e
ngrohtësie.
Trup i
madh qiellor që ndodhet në qendër të një sistemi planetar
DRITË
Tërësia
e rrezeve dhe e energjisë që lëshon Dielli a një
trup
tjetër i zjarrtë etj., që kapet nga syri dhe e bën të dukshme
çdo gjë
mbi të cilën bie; rrezatim që del e përhapet nga një trup,
shkëlqim;
ndriçimi që merret me anë të energjisë elektrike;
energji
në trajtë valësh elektromagnetike me gjatësi të caktuara,
që
kapen me anë të të parit.
VIT DRITË
Vit
drite
Ylli i
dritës, planeti Afërdita, Ylli i Mëngjesit, Ylli i Karvanit.
EKLIPS
Errësim
i përkohshëm i një trupi qiellor kur zihet nga një trup tjetër qiellor.
Eklips
i plotë (i pjesshëm). Eklipsi i Diellit errësimi i përkohshëm i Diellit kur
Hëna
ndodhet
midis Diellit e Tokës. Eklipsi i Hënës errësimi i përkohshëm i Hënës kur
kjo hyn
në zonën e hijes së Tokës.
EKLIPSOHEM
Bëhet
eklipsi i një trupi qiellor
EKLIPSOJ
I del
përpara një trupi tjetër qiellor dhe e zë a nuk e lë të duket për një farë
kohe,
shkakton
eklipsin e një trupi qiellor (për trupat qiellorë). Hëna eklipson Diellin.
EKUATOR
Ekuatori
qiellor rrethi më i madh i sferës qiellore, që përfytyrohet si një rrafsh
pingul
me
boshtin e rrotullimit të Tokës.
|
EPOKË
Çast i
caktuar nga ku fillon të njehsohet koha e lëvizjes së një trupi qiellor.
FAZË
Secila
nga pamjet a gjendjet e veçanta të Hënës ose të një planeti
tjetër,
që shfaqen (ashtu siç duken nga Toka) sipas dritës që marrin nga Dielli a
sipas
kohës së rrotullimit; gjendje e caktuar e Hënës ose e një planeti, që
shfaqet
me ndryshimin e formave a të pamjeve të tyre. Fazat e Hënës. Fazat e
Marsit
(e Merkurit).
GALAKTIKË
Tërësi
e përbërë prej një numri shumë të madh yjesh, që formojnë një sistem
më
vete. Largësitë e galaktikave. Galaktika jonë. Jashtë galaktikës.
GJYSMËBOSHT
Gjysma
e një boshti. Gjysmëboshti i tokës.
GJYSMËSFERË
Gjysma
e sferës qiellore.
HELIOCENTRIK
Që merr
a që ka si qendër Diellin, rreth të cilit rrotullohen planetët.
Lëvizja
heliocentrike e Tokës. Teoria heliocentrike e lëvizjes së planetëve.
HELIOCENTRIZËM
Teoria
që merr si qendër Diellin, rreth të cilit rrotullohen planetët; sistemi
heliocentrik
i botës.
HELIOGRAF
Teleskop
i fuqishëm me aparat të posaçëm për të fotografuar Diellin.
HEMISFERË
Gjysmërruzulli
i Tokës, i një trupi tjetër qiellor ose i sferës
qiellore.
Hemisfera veriore (jugore). Hemisfera lindore (perëndimore).
Hemisferë
qiellore. Hemisferat e Tokës. Harta e hemisferave.
HËNË
Trup
qiellor që rrotullohet si satelit rreth Tokës, e merr dritën nga
Dielli
dhe ndriçon natën; pamja e këtij sateliti nga Toka. Hëna e re (e vjetër, e
plotë,
e ngrënë, e zbehtë). Hënë pesëmbëdhjetëshe. Drita e hënës. Disku
(drapri)
i hënës. Eklipsi i Hënës.
HORIZONT
Rreth i
madh i përfytyruar, që e ndan hapësirën qiellore përqark Tokës në dy
gjysmërruzuj
të barabartë, të cilët kanë si pole, zenitin dhe nadirin. Horizont i
dukshëm
(i padukshëm). Horizont i vërtetë.
KARVAN
Ylli i
Karvanit Afërdita.
KASHTA E KUMTRIT (rruga e qumeshtit)
Brez i
gjerë, i ndritshëm, në ngjyrë të argjendit, që përbëhet prej yjesh të
panumërt
dhe duket në qiell në netët e kthjellëta pa hënë.
KASHTULL
Kashta
e Kumtrit.
KOHË
Përcaktimi
i orëve, i ditëve e i viteve, që bëhet për t'u llogaritur ato me
përpikëri,
duke u mbështetur në disa dukuri periodike të qëndrueshme; orë.
Koha
astronomike (diellore) ora që përcaktohet në bazë të pozitës së Tokës
kundrejt
Diellit. Koha ligjore shtytja një orë më përpara se sa koha lokale për të
shfrytëzuar
pjesën e ditës me dritë të mjaftueshme. Koha lokale ora sipas
mesditësit
që kalon nëpër një vend.
KOMETË
Trup
qiellor që duket si një njollë e ndritshme mjegulle me një bërthamë
vezulluese
në mes dhe me një zgjatim në trajtë bishti; yll me bisht. Bërthama e
kometës.
Bishti i kometës. Shpërbërja e kometës.
KUMTËR
Kashta
e kumtrit
KURORË
Rreth i
shkëlqyer që shihet natën përqark një trupi qiellor; brerore. Kurora e Diellit
(e Hënës).
LËMSH
Trup
qiellor i rrumbullakët, rruzull. Lëmshi tokësor (diellor).
Lëmsh i
zjarrtë. Lëmshi i Tokës (i Diellit, i Hënës).
MADH
Arusha
e Madhe, Qerrja e Madhe
MATEMATIK
Horizont
matematik vija e ndërprerjes së sferës qiellore në rrafshin e horizontit
MBRËMJE
Ylli i
mbrëmjes
MEKANIKË
Mekanika
qiellore degë e astronomisë që studion lëvizjen e trupave qiellorë.
MESDITËS
Mesditësi
qiellor. rrafshi që kalon nëpër pikën e zenitit, nëpër qendrën e sferës
qiellore dhe nëpër polet
e
Tokës. Gjatësia e mesditësit.
METEOR
Tru i
vogël qiellor, i cili hyn me shpejtësi të madhe në atmosferën tokësore
prej
hapësirës ndërplanetare dhe nga fërkimi me ajrin thërrmohet e digjet, duke
lënë
pas një bisht të shndritshëm; yll me bisht. Me shpejtësinë e meteorit. Ra
një
meteor.
METEORIT
Trup i
ngurtë, shumë i ngjashëm me gurët tokësorë, që bie nga hapësira
qiellore
në Tokë.
MËNGJES
Ylli i
Mëngjesit
MJEGULLNAJË
Grumbull
i madh trupash qiellorë në hapësirat ndërmjet yjeve, që duket
si një
mjegull kur e shohim me sy ose me teleskop të zakonshëm. Mjegullnajë
planetare.
Mjegullnaja e Andromedës.
NEBULOZË
Mjegullnajë.
No comments:
Post a Comment