Fjalori i gjeografise
A - E
AKULLNAJË
Masë e madhe akulli të
përhershëm, që mbulon majat e maleve dhe krahinat polare. Akullnajat polare.
Akullnajë malore (luginore). Veprimi i akullnajave. Periudha e akullnajave.
periudhë e historisë së Tokës, kur sipërfaqja e saj ishte e mbuluar me akuj.
ALPE
Varg ose grumbull malesh të
larta dhe të ashpra; bjeshkë. Alpet e Shqipërisë së Veriut. Në rrëzë të alpeve.
Lule alpesh.
ALUVION
Balta, zalli, rëra etj. që
sjellin lumenjtë e përrenjtë dhe e lënë gjatë rrjedhës së tyre; lyshtër,
lymërishtë.
ARKIPELAG
Grup ishujsh që ndodhen njëri
pranë tjetrit në det dhe formojnë një bashkësi tokësore. Ishujt e arkipelagut.
ARKTIK
Që ka të bëjë me zonën rreth
Polit të Veriut, që lidhet me Arktikun. Rrethi Polar Arktik. Oqeani Arktik.
Zona arktike.
ATLANTIK
Që lidhet me oqeanin Atlantik;
që është karakteristik për oqeanin Atlantik dhe për vendet rreth tij. Zona
atlantike. Vendet atlantike. Klimë atlantike. Erëra atlantike.
ARMBAJTËS
Që përmban ar, që është i pasur
me ar. Rërë armbajtëse. Shkëmbinj armbajtës.
BAKËRMBAJTËS
Që ka bakër; që përmban bakër
(për mineralet). Shtresë bakërmbajtëse.
BARISFERË
Bërthama e Tokës, qendra e
Tokës.
BËRTHAMË
Pjesa e brendshme qendrore e
një sendi; pjesa kryesore, nga e cila zhvillohet më tej vetë sendi; pjesa rreth
së cilës organizohen elementet e tjera të një të tëre. Bërthama e Tokës
BISHT
Rrip i zgjatur toke brenda në
det ose ne liqen, kep. Bishti i Pallës.
BOMBË
Bombë vullkanike, copë lave, që
del nga krateri i vullkanit menjëherë pas gazeve dhe që merr trajtën e një
lëmshi.
BOREAL
Që ka të bëjë me Veriun, i
Veriut; që ndodhet në gjysmërruzullin verior; që ësht ëkarakteristik për
Veriun; që jeton a që ndodhet brenda rrethit polar të Veriut. Gjysmërruzulli
boreal. Popullsi boreale. Det boreal. Tokë boreale. Klimë boreale. Vera
boreale. Agimi boreal agimi polar (verior).
BREZ
Pjesë e sipërfaqes së Tokës
ndërmjet dy paralelesh ose dy meridianësh; zonë e Tokës që kufizohet nga
paralele të caktuara dhe që dallohet prej zonave të tjera nga ndryshime të
klimës, të bimësisë etj. Brez gjeografik. Brezi i ftohtë (i ngrohtë, i nxehtë,
mesatar). Brezi arktik. Brezi tropikal. Brezi i bores.
BRICJAP
Tropiku i Bricjapit. Tropiku
Jugor.
CIRK
Greminë, gropë e madhe e
rrumbullakët dhe me shpatë të pjerrëta, që është formuar nga akullnajat ose nga
vullkanet; gropë në trajtë unaze, krater i një lloji të veçantë në sipërfaqen e
Hënës. Cirk akullnajor (akullnajash). Cirk hënor (hëne).
ÇIP
Rrip toke i vogël e me majë të
hollë që hyn në det, kep. Çipi i Lerës.
DAMAR
Shtresë e nëntokës, zakonisht e
hollë, që përmban një mineral të dobishëm etj.; vijë a rremb uji që kalon nën
tokë. Damar i nëndheshëm (i thellë). Damar shkëmbor. Damar qymyrguri (floriri,
bakri). Damari i ujit. Damarët e tokës.
DELTË
Rrafsh në trajtë trekëndëshi në
grykën e derdhjes së një lumi të madh, që formohet nga lymi e nga lëndët e
tjera që sjell ai dhe që përshkohet nga disa degëzime të tij. Deltë e gjerë.
Deltë moçalore (kënetore). Delta e Drinit (e Matit, e Bunës).
DEPOZITIM
Diçka që depozitohet ose
grumbullohet, përqendrohet a ruhet në një vend. Depozitime argjilore.
DEPRESION
Ultësirë nën nivelin e detit;
vend i ulët, gropore. Depresion tektonik (malor). Depresion i thellë.
DUNË
Kodër a stom rëre, që formohet
nga era në shkretëtira ose brigjeve të detit dhe që me kohë mund të zhvendoset
dalëngadalë nga një vend në një tjetër; bëz. Dune e vogël (e madhe). Duna të
larta. Duna rëre. Dunat e shkretëtirave (e bregdetit). Formimi i dunave.
Lëvizja e dunave.
DHE
Shtresë tokësore me ndërtim e
përbërje të caktuar, e formuar nën ndikimin e faktorëve kimikë, biologjikë
etj.; tokë. Dhe ranor (kënetor, gëlqeror, i kripur, gurishtor).
EKUATOR
Rrethi më i madh i Tokës, i
përfytyruar si një rreth pingul ndaj boshtit të saj e me largësi të njëjtë nga
të dy polet dhe që e ndan Token në dy gjysmësfera të barabarta — veriore e
jugore; rrethi më i madh i një planeti i përfytyruar si një rreth pingul me
boshtin e tij të rrotullimit; vija e hequr në një hartë që i përgjigjet këtij
rrethi. Ekuatori i Tokës (i Marsit). Vija e ekuatorit. Kalon ekuatorin.
ERË
Periudhë kohe shumëshekullore
që përbën ndarjen më e madhe kohësore të historisë së Tokës
EROZION
Gërryerje që pëson sipërfaqja e
tokës nga veprimi i ujërave, i akullit ose i erës; pasoja e këtij veprimi,
gërryerje, gërresë. Erozion i ngadalshëm (i vazhdueshëm, i pandërprerë). Vatra
e erozionit. Shenjat (gjurmët) e erozionit. Lufta kundër erozionit. Mbrojmë
tokën nga erozioni.
Fjalori i gjeografise
No comments:
Post a Comment