Fjalori i Matematikes A - E

Fjalori i Matematikes A - E

ABSTRAKT

Që nuk shoqërohet me emrin e njësisë së matjes ose të sendeve të numëruara. Numër abstrakt. Madhësi (shifër) abstrakte.

ABSHISË

Njëra nga koordinatat, që shërbejnë për të përcaktuar vendin e një pike në një plan (tjetra quhet ordinatë). Boshti i abshisave.

AFRISHËM

Që i ruajnë drejtëzat a sipërfaqet paralele si të tilla gjatë shndërrimeve. Shndërrime të afrishme. Gjeometria e afrishme dija që merret me vetitë e figurave gjeometrike, të cilat ruhen gjatë shndërrimeve.

ALFA

Emri i shkronjës së parë të alfabetit grek; përdoret si simbol (a) në matematikë, në astronomi e në fizikë për të shënuar të parin kënd; të parin yll a të parën pikë, një lloj rrezesh e grimcash etj. në vargun e emërtimit të tyre. Këndi alfa

ALGJEBRIK

Që ka të bëjë me algjebrën, i algjebrës; që është sipas rregullave të algjebrës. Numër algjebrik. Formulë (shprehje) algjebrike. Veprime algjebrike. Barazim algjebrik.

ANASJELLË

Që ka renditje të përmbysur të madhësive ose që ka drejtim të përkundërt të ndryshimit të madhësive. Numra të anasjellë numra, të cilët po të shumëzohen midis tyre japin 1. Raport i anasjellë raport në të cilin njëra madhësi rritet aq sa zvogëlohet madhësia tjetër.

ANËSHKRUAR

Që qëndron në anë të një brinje (për këndet) ose në anë të një këndi (për brinjët). Kënd i anëshkruar. Brinjë e anëshkruar.

ARTË

Prerja e artë, ndarja e një segmenti në dy pjesë, në mënyrë që njëra pjesë të jetë e mesmja e përpjesëtueshme ndërmjet gjithë segmentit dhe pjesës tjetër.

BARAZIM

Formulë matematike, që ka dy anë me madhësi e me vlerë të barabartë ndërmjet tyre. Barazim algjebrik. Barazim përfundimtar. Barazimi i drejtëzës (i valës, i energjisë, i kohës, i lëvizjes). Barazimi i këndeve. Barazim numrash. Barazim i gradës së parë (i gradës së dytë). Barazim me një të panjohur. Shenja e barazimit. Zgjidh një barazim.

BASHKËMATSHËM

Që mund të matet me të njëjtën masë me një tjetër, që ka një masë të përbashkët me një tjetër. Madhësi e bashkëmatshme. Segmente të bashkëmatshme.

BASHKËMBËSHTETUR

Që është i mbështetur në të njëjtën brinjë me një kënd tjetër. Kënde të bashkëmbështetura.

BASHKËSI

Tërësi njësish ose elementesh, që kanë një veti të përbashkët, karakteristike vetëm për to (si p.sh. tërësia e numrave natyrorë, tërësia e nxënësve të një klase, tërësia e drurëve të një pylli etj.). Bashkësi e pafundme (e kufizuar, e mbyllur). Bashkësia e numrave.

BAZË

Numri që ngrihet në fuqi.

BILION

Një mijë milionë, miliard (në disa sisteme njehsimi); një milion milionë ose një mijë miliardë (në sistemin anglez e gjerman të njehsimit).

BINOM

Shprehje algjebrike, që përbëhet prej dy termash të bashkuar me shenjën plus ose minus. Formula e binomit. Kufizat e binomi!. Shumëzimi i binomeve.

CAK

Madhësi e pandryshueshme, së cilës mund t'i afrohet shumë një madhësi tjetër e ndryshueshme.

ÇIFT

Që pjesëtohet pa mbetje me numrin dy; par; kund. tek. Numër çift. Janë çift. I bëj çift.

DECIMAL

Dhjetor, dhjetore.

DEMONSTROJ

Vërtetoj; provoj.

DIFERENCË

Mbetje; ndryshim. Diferenca e dy numrave (e dy madhësive).

DIFERENCIAL

Rritja arbitrare e një madhësie të pavarur e të ndryshueshme. Diferencial i plotë (i pjesshëm). Diferenciali i funksionit.

DIFERENCIAL

Që ka të bëjë me diferencialin. Gjeometri diferenciale. Ekuacioni diferencial. Llogaritja diferenciale pjesë e matematikës që merret me studimin e madhësive të ndryshueshme të një funksioni.

DIVERGJENCË

Veçimi a largimi i diçkaje nga drejtimi kryesor, nga prejardhja e përbashkët etj.; thellimi i dallimeve ndërmjet dy a më shumë dukurive; prirje e ndryshme a e kundërt. Divergjenca e vektorit

DREJTË

I tillë që rritja e njërës anë ose e njërit faktor sjell rritjen e anës ose të faktorit tjetër dhe anasjelltas. Përpjesëtim i drejtë.

DYFISHTË

Që përbëhet nga dy pjesë, nga dy shtresa, nga dy fije etj. të njëjta ose të ngjashme. Thyesë e dyfishtë

DYGJYMTYRËSH

Binom.

DYMBËDHJETËFAQËSH

Trap gjeometrik i kufizuar nga dymbëdhjetë shumëkëndësha; trup gjeometrik që ka dymbëdhjetë faqe.

DYTË

Barazim i gradës se dytë

DHJETOR

1. Që ka për bazë numrin dhjetë. Sistemi dhjetor.

2. Që përbën një ose disa të dhjeta të një njësie të plotë; që mbështetet në ndarjen e një njësie të plotë në dhjetëshe, qindëshe, mijëshe etj,; që shënon një ose, disa nga të dhjetat, të qindtat, të mijtat etj. të një numri. Numër dhjetor numër i përbërë nga një numër i plotë dhe nga të dhjetat, të qindtat etj., prej të cilave ndahet me presje. Thyesë dhjetore: thyesë që ka për emërues numrin dhjetë ose një numër fuqi të dhjetës. Shifra dhjetore shifra pas presjes së numrit dhjetor, shifrat e të dhjetave e të qindtave etj. Presje dhjetore presje që ndan shifrat e njësheve, të qindësheve etj. nga shifrat e të dhjetave, e të qindtave etj. në një numër dhjetor.

EDHE

Shtojmë (kur mbledhim një numër me një tjetër). Dhjetë edhe dy. Katër edhe katër bëjnë tetë. Shenja e mbledhjes (+); plus.

EKSPONENT

Tregues

EKUACION

Barazim, Ekuacion algjebrik. Ekuacion i përbërë. Ekuacion thyesor. Ekuacion i shkallës së parë. Ekuacion me dy të panjohura. Sistem ekuacionesh.

EMËRUES

Numri i poshtëm i një thyese që tregon se në sa pjesë është ndarë një njësi. Emëruesi i thyesës. Kthej në emërues të përbashkët.

ENËZOR

Që përbëhet prej gypash të hollë, nëpër të cilët kalon gjaku ose limfa.

Fjalori i Matematikes