HABITORE
Mënyra
habitore.
HABITORE
Që
shpreh diçka, të cilën e japim si të papritur, si të çuditshme a
si gjë
që na habit. Fjali habitore.
Mënyra
habitore një nga mënyrat e foljes në gjuhën shqipe, e
cila
shpreh një veprim a një gjendje që kryhet ose ngjet papritur
dhe
ngjall habi te folësi.
HAPUR
Rrokje
e hapur, rrokje që mbaron me një zanore.
Zanore
e hapur, zanore që shqiptohet me gojën më të çelur
se
zakonisht.
HESHTJE
Ndalesë,
pauzë. Pikat e heshtjes.
HIPOTETIK
Që ka
fjali të varur kushtore dhe që shpreh një mendim, i
cili
merret me mend a quhet sikur është i tillë. Periudhë (fjali)
hipotetike.
Ndërtim hipotetik.
HISTORIZËM
Fjalë a
shprehje që ka dalë nga përdorimi i gjallë, sepse
sendi a
dukuria që shënon ajo i takojnë një periudhe historike të
kaluar.
Përdorimi i historizmave.
Dallimi
i historizmave nga arkaizmat.
HOMOGJEN
Që ka
veti e tipare të njëjta a të njëllojta; që përbëhet prej njësish
a prej
pjesësh të së njëjtës farë ose të njëjta nga natyra a nga
prejardhja
e tyre; që është formuar nga lloje të njëjta, i papërzier;
kund.
heterogjen. Trup homogjen. Lëndë homogjene. Përbërje
homogjene.
Grupe homogjene. Gjymtyrët homogjene të fjalisë.
HOMONIM
1.
Fjalë që tingëllon njësoj me një tjetër, por nga kuptimi
ndryshon
prej saj (p.sh. verë I dhe verë II); një nga dy, a më
shumë
njësi të ndryshme gjuhësore që përputhen nga ana
tingullore.
Homonime të plota. Homonime leksikore
(gramatikore).
Homonimet e gjuhës shqipe.
2. Që
ka të njëjtin emër a titull me një tjetër.
HOMONIMI
Përputhja
tingullore e dy a më shumë njësive të ndryshme
gjuhësore.
Homonimi e mirëfilltë (e plotë). Homonimia e
pjesshme
e trajtave. Homonimi leksikore (gramatikore).
Homonimia
e prapashtesave. Homonimia në gjuhën shqipe.
HOMONIMIK
1. Që
tingëllon njësoj me një tjetër, por që ndryshon nga
kuptimi.
Fjalë
homonimike. Prapashtesa (parashtesa) homonimike.
2. Që
ka të njëjtin emër a titull me një tjetër.
HUAJ
Huazoj.
Çdo gjuhë ka huajtur fjalë nga gjuhë të tjera.
HUAJTUR
huazuar. Fjalë e huajtur.
HUAZIM
Fjalë a
njësi tjetër gjuhësore, që është marrë prej një
gjuhe
tjetër dhe përdoret në gjuhën amtare. Huazim i
drejtpërdrejtë
(i tërthortë). Huazim leksikor. Huazimet gjuhësore.
Huazimet
latine (sllave, turke). Huazimet nga greqishtja.
HUAZOJ
Marr
prej një gjuhe tjetër fjalë a njësi të tjera gjuhësore
dhe i
përdor në gjuhën amtare.
HUAZUAR
Që
është marrë prej një gjuhe të huaj dhe përdoret në
gjuhën
amtare, që nuk është e brumit të gjuhës amtare. Fjalë
(prapashtesë)
e huazuar.
HUNDAK
Hundor.
Zanore hundake.
HUNDOR
Që
shqiptohet duke kaluar ajri nëpër zgavrat e hundës,
që
shqiptohet me hundë; që ka hundorësi. Zë (tingull) hundor.
Zanore
(bashkëtingëllore) hundore.
Theks
hundor. Shqiptim hundor.
HUNDORËSI
Shqiptimi
hundor i tingujve. Hundorësia e zanoreve. Zhdukja e
hundorësisë.
HUNDORËZIM
Kalimi
i një tingulli gojor në tingull hundor. Hundorëzimi i
zanoreve.
IDIOMË
Shprehje
me ndërtim të veçantë, tërësisht a pjesërisht të
ngurosur,
që përdoret në një gjuhë prej kohësh me kuptim të
njësishëm
(i cili nuk del drejtpërdrejt nga shuma e kuptimeve të
fjalëve
përbërëse) dhe që nuk mund të përkthehet fjalë për fjalë
në
gjuhë të tjera; përngjitje frazeologjike; njësi frazeologjike (p.sh.
bëj
pallë; i ra bretku; i bie më qafë; vret rëndë; e fjeti mendjen; rri
mbi
gjemba; mori flakë; daulle e shpuar; dushk për gogla; fill e
për pe;
sy ndër sy; pikë e gjak; për dhjamë qeni etj.); fjalë e
veçantë
që përdoret në kuptim të figurshëm vetëm në një gjuhë e
që nuk
mund të përkthehet drejtpërdrejt në gjuhë të tjera p.sh.
pikë në
kuptimin «mes»: në pikë të verës (të dimrit, të natës...);
buzëdele,
një bimë barishtore; gojëlidhuri, ujku etj.
INDOEVROPIAN
Që bën
pjesë në familjen e madhe të disa gjuhëve të afërta, ku
përfshihen
shqipja, indishtja, iranishtja, armenishtja, greqishtja,
latinishtja
e gjuhët romane, gjuhët gjermanike, gjuhët sllave,
gjuhët
baltike, kelte etj.; që ka të bëjë me këto gjuhë, që është
veçori
e këtyre gjuhëve; që studion këto gjuhë. Gjuhët (e gjalla,
e
vdekura) indoevropiane. Shtresa indoevropiane e leksikut.
Sistemi
fonetik indoevropian.
Familja
e gjuhëve indoevropiane. Me prejardhje indoevropiane.
Gjuhësia
indoevropiane.
INTONACION
Ndryshimi
i zërit në melodi dhe në ritëm gjatë të folurit,
melodia
dhe ritmi si organizues të fjalisë; mënyra e shqiptimit që
është
karakteristike për një gjuhë. Intonacion pyetës (përmbyllës,
tregues).
Intonacioni i fjalisë. Intonacion në gjuhën shqipe.
JASHTËGJUHËSOR
Që nuk
lidhet drejtpërdrejt me gjuhën a me dukuritë gjuhësore,
që nuk
ka të bëjë me vetë sistemin e gjuhës; që nuk ka karakter
gjuhësor.
Faktorë jashtëgjuhësorë.
Kushtet
jashtëgjuhësore. Fakte jashtëgjuhësore.
JOFRYMOR
Që nuk
shënon njerëz a kafshë, por shënon sende. Emra jofrymorë
JOHUNDOR
Që nuk
shqiptohet me hundë, gojor. Tingull johundor. Zanore
johundore.
JOPRODHUES
Që nuk
mund të krijojë fjalë të reja, që s'jep formime të
reja.
Temë joprodhuese.
JOVETOR
Që nuk
ka vetë, që s'mund të ndryshojë a nuk ndryshon sipas
vetës;
e pashtjelluar (për format e ngurosura të foljes). Format
jovetore
të foljeve.
No comments:
Post a Comment