Fjalori i gjuhesise L

Fjalori i gjuhesise

LABËRISHTE

E folmja e labëve. Labërishtja e folur. Veçoritë e labërishtes.

LAJMËRUES

Që lajmëron për diçka të panjohur ose për diçka që do të

ndodhë së afërmi. Sinjali lajmërues. Çanga lajmëruese. Pjesa

lajmëruese e ligjëratës së drejtë. ajo pjesë e ligjëratës së

drejtë, që paralajmëron fjalët e një tjetri, fjalët e autorit (p.sh.

Gjergj Kastrioti e zgjeshi pallën nga milli dhe thirri: — Për

Arbërinë, o burra, mbi ta!)

LAKIM

Tërësia e ndryshimeve që pëson trajta e emrit, mbiemrit,

përemrit, numërorit, nyjës dhe e çdo pjese të ligjëratës që

përdoret si emër, kur i lakojmë sipas rasave, numrit e gjinisë;

tërësia e trajtave që ka emri, mbiemri etj. kur lakohet; tërësia e

emrave që marrin trajta të njëjta kur lakohen.

Lakimi i parë (i dytë...). Emrat e lakimit të parë.

LAKOHEM

E ndryshon trajtën sipas rasave, numrit e gjinisë (për

emrin, mbiemrin, përemrin, numërorin, nyjën e për çdo pjesë të

ligjëratës që përdoret si emër). Emri dele lakohet si lule.

Ndajfoljet (parafjalët) nuk lakohen.

LAKOJ

E ndryshoj trajtën e emrit, të mbiemrit, përemrit,

numërorit, nyjës a të çdo pjese të ligjëratës që përdoret si emër

sipas rasave, numrit e gjinisë. Lakoj emrin (mbiemrin) në numrin

njëjës (shumës).

LAKUESHËM

Që e ndryshon trajtën sipas rasës, numrit e gjinisë, që

lakohet; e kunderta. i palakueshëm (për emrin, mbiemrin, përemrin,

numërorin, nyjën). Pjesët e lakueshme të ligjëratës.

LARTË

Stil i lartë, stil i cili përfshin mjete të

tilla gjuhësore që i japin ligjërimit një ton të ngritur e solemn

LEJOR

1. Që lidh një fjali të varur, e cila tregon një veprim a gjendje që

pritej të pengonte veprimin a gjendjen e shprehur nga fjalia

drejtuese, por që nuk arrin ta pengojë atë (për lidhëzat si

megjithëse, ndonëse, edhe pse, sado që, sido që, pavarësisht se

etj.). Lidhëza lejore.

2. Që lidhet me lidhëza të tilla dhe tregon një veprim a gjendje që

pritej të pengonte veprimin a gjendjen e shprehur nga fjalia

drejtuese, por që nuk arrin ta pengojë atë (për fjalitë). Fjali lejore.

(p.sh.: Sado që kishte dhimbje therëse, mitraljeri nuk ra në shtrat).

LEKSIK

1. Tërësia e fjalëve që ka një gjuhë, një dialekt ose një e folme;

fjalori. Leksiku i përgjithshëm (dialektor, krahinor). Leksiku i

gjuhës shqipe. Leksiku i së folmes ... Pasurimi (pastrimi) i

leksikut të shqipes. Shtresat e leksikut të shqipes. Kartoteka e

leksikut të shqipes.

2. Tërësia e fjalëve që përdoren në një fushë të caktuar të

veprimtarisë shoqërore ose nga një rreth shoqëror i caktuar;

tërësia e fjalëve që përdor një autor në veprën e tij, fjalori i një

vepre. Leksiku i përditshëm (i zakonshëm). Leksiku profesional

(terminologjik). Leksiku politiko-shoqëror (ushtarak, shkencor).

Leksiku i fëmijëve. Leksiku i Naim Frashërit.

LEKSIKOGRAFI

Teoria e praktika e hartimit të fjalorëve; degë e gjuhësisë që

merret me hartimin e fjalorëve. Zhvillimi i leksikografisë shqiptare.

LEKSIKOGRAFIK

Që ka të bëjë me leksikografinë, që i përket leksikografisë, i

leksikografisë. Vepër leksikografike.

LEKSIKO-GRAMATIKOR

Që ka të bëjë me leksikun dhe me gramatikën, që i përket leksikut

dhe gramatikës. Kategori leksiko-gramatikore.

LEKSIKOLOGJI

Degë e gjuhësisë që studion leksikun e gjuhës. Leksikologjia e

përgjithshme. Leksikologjia shqipe. Leksikologjia historike

(përshkruese).

LEKSIKOLOGJIK

Që ka të bëjë me leksikologjinë, që i përket leksikologjisë, i

leksikologjisë. Studime leksikologjike. Ekspeditë leksikologjike.

LEKSIKOR

Që ka të bëjë me leksikun e gjuhës, që i përket leksikut, i leksikut;

që është karakteristik për leksikun e për njësitë e tij. Pasuria

leksikore e shqipes.

Visari leksikor. Sistemi leksikor. Shtresat leksikore. Njësi

leksikore. Norma leksikore. Kuptimi leksikor i fjalës.

LËNDOR

Që shënon një lëndë ose një send; që shënon nga

ç'lëndë është bërë diçka; që ka të bëjë me pjesën themelore të

fjalës dhe jo me trajtat e saj gramatikore, leksikor. Emër lëndor

emër që shënon një lëndë (p.sh. mish, brumë, vaj, dyllë).

Mbiemër lëndor mbiemër që e cilëson një send duke cilësuar se

nga ç'lëndë është bërë (p.sh. i gurtë, i drunjtë, i hekurt, i misërt).

Kuptimi lëndor i fjalës kuptimi i temës së fjalës, kuptimi leksikor

(për ta dalluar nga kuptimi i pjesës trajtëformuese).

LËNGËT

Që është i zëshëm dhe pas një bashkëtingëlloreje të

shurdhët shqiptohet lehtë (për bashkëtingëlloret l, ll, r, rr).

Bashkëtingëlloret e lëngëta.

LIBROR

Që është karakteristik për ligjërimin e shkruar; që është tipik për

gjuhën e shkruar të librave. Ligjërimi libror. Stili libror. Fjalë

librore. Ndërtime librore.

LIDHËS

1. Vizë lidhëse, vizë e shkurtër që vihet zakonisht ndërmjet dy

fjalëve ose ndërmjet dy temave, të cilat formojnë një njësi (p.sh.

ditë-punë, ekonomiko-shoqëror, organizatë-bazë, dora-dorës, Nikaj-Mertur).

2. Zanore lidhëse (bashkuese), zanore ndërmjet

dy temave të një fjale të përbërë (p.sh. gushtovjeshtë,

mesoburrë, ballafaqe, këmbadoras, djegagur).

LIDHËSE

Lidhëz. Lidhëse shkakore (krahasuese, ftilluese).

LIDHËZ

Pjesë e pandryshueshme e ligjëratës, që lidh dy gjymtyrë

fjalie ose dy fjali dhe shpreh marrëdhënie të ndryshme sintaksore

ndërmjet tyre.

Lidhëz bashkërenditëse (nënrenditëse). Lidhëz këpujore

(veçuese, kundërshtore, përmbyllëse). Lidhëz ftilluese (vendore,

kohore, shkakore, qëllimore). Lidhëz e thjeshtë.

LIDHËZOR

Që lidhet me anë të një lidhëze; që ka lidhëz në përbërjen e vet;

që ka vlerën e një lidhëze. Ndërtim lidhëzor. Fjali lidhëzore.

Shprehje lidhëzore. Mjetet lidhëzore.

LIDHOR

1. Që lidh një fjali të varur përcaktore me një fjali tjetër ose

me një gjymtyrë të një fjalie tjetër (për përemrat që, i cili etj.).

Përemrat lidhorë.

2. Që lidhet me përemra të tillë dhe plotëson kuptimin e një

fjalie tjetër (për fjalitë). Fjali lidhore.

3. Mënyra lidhore: një nga mënyrat e zgjedhimit të foljeve në

gjuhën shqipe, e cila tregon një veprim a një gjendje që mund, që

dëshirohet ose duhet të kryhet a të ndodhë, pasi lidhet me një tjetër.

LIDHORE

Mënyra lidhore.

LIGJËRATË

1. Ligjëratë e drejtë, formë e ndërtimit sintaksor të ligjërimit,

në të cilën ai që flet a shkruan përsërit fjalë për fjalë, pa asnjë

ndryshim ato që ka thënë një tjetër ose që ka thënë vetë më

parë, duke i veçuar si fjali më vete.

2. Ligjëratë e zhdrejtë (e tërthortë), formë e ndërtimit sintaksor të ligjërimit,

në të cilën ai që flet a shkruan i riprodhon fjalët e një tjetri ose

fjalët që ka thënë vetë më parë pa bërë ndryshime në përmbajtje,

por me ndryshime në formë, duke mos i veçuar si fjali më vete.

3. Pjesët e ligjëratës, kategoritë themelore leksiko-gramatikore, në të

cilat grupohen të gjitha fjalët e gjuhës sipas kuptimit leksikor dhe

veçorive të tyre gramatikore (p.sh. emri, mbiemri, numërori,

përemri, folja, ndajfolja, parafjala etj.).

LIGJËRIM

1. Gjuha e gjallë kur e flasim a e shkruajmë, gjuha në çastin

e përdorimit të saj nga njerëzit. Gjuha dhe ligjërimi. Stili i ligjërimit.

2. Variant i gjuhës me disa veçori dalluese, që përcaktohen

nga rrethanat në të cilat bëhet kumtimi dhe nga qëllimi i kumtimit;

stil i gjuhës; mënyrë të foluri; mënyra e shqiptimit në të folur.

Ligjërimi letrar ligjërim i normëzuar që përdoret nga njerëzit e

shkolluar, gjuhë letrare. Ligjërimi bisedor. Ligjërimi libror.

Ligjërimi poetik. Ligjërimi i thjeshtë. Ligjërimi dialektor. Ligjërim

tregimtar. Ligjërim i plot ë(i lirë). Ligjërim i hollë (i trashë).

LIGJËRIMOR

Që ka të bëjë me ligjërimin, i ligjërimit. Kumtimi ligjërimor.

LIGJËRUES

Që ka të bëjë me ligjërimin, i ligjërimit. Veprimtaria ligjëruese të folurit.

LOGJIK

Theksi logjik (kuptimor), theksimi i një fjale, të cilën duam

ta dallojmë në fjali nga kuptimi, për të shprehur pikërisht atë që

synojmë gjatë ligjërimit.

LOKUCION

Grup fjalësh që nga ana gramatikore e leksikore është i

barasvlershëm me një fjalë të vetme dhe që ka në përbërjen e tij

të paktën një fjalë emëruese; shprehje gjuhësore. Lokucion

ndajfoljor (parafjalor, lidhëzor).

Fjalori i gjuhesise