Liste enesh S

SAJË

Mjet për të bartur njerëz e sende, i ndërtuar prej dy

drurësh anësorë të lëmuar ose me një rrip hekuri nga

poshtë dhe me një shtresë të mbërthyer përsipër, që

tërhiqet zakonisht nga qentë a nga kuajt e rrëshqet mbi

dëborë ose mbi tokë të rrafshët; lodër fëmijësh e

ndërtuar në këtë trajtë, me të cilën rrëshqasin nga lart

mbi dëborë, rrëshqitëse. Sajë me qen (me kuaj).

Tërheq sajën. Rrëshqet me sajë. Hipi në sajë. Udhëtoi

me sajë. Mban dru me sajë.

SATËR

1. Thikë e madhe dhe e gjerë që përdoret për të prerë

a për të grirë mishin, hanxhar. Satëri i kasapit. Presin

mishin me satër. Mpreh satërin.

2. Lloj sëpate me teh të gjerë, që përdorej si armë a si

mjet për t'u prerë kokën të dënuarve me vdekje. I vunë

(i shkuan) në satër i vranë, u prenë kokat.

3. Thikë e shkurtër pa majë që përdorin për të grirë

gjethet e duhanit.

SENDËRGJI

Diçka e krijuar me mjete të stërholluara, jo në mënyrë të

natyrshme e të vetvetishme; mjet i sajuar për të

zëvendësuar diçka të natyrshme ose për të mbuluar

ndonjë cen trupor etj.; sajim.

SIRENË

Pajisje që lëshon tinguj të mprehtë e të vazhdueshëm

dhe që përdoret si mjet për të dhënë alarmin, për të

paralajmëruar ose për të njoftuar diçka.

SKI

Mjet për të rrëshqitur mbi borë, i përbërë nga dy rripa

të gjatë e të lëmuar prej dërrase a prej lënde tjetër, që e

kanë majën e përparme të kthyer lart e që mbërthehen

pas këpucëve.

SPILAR

1. Mjet për të zënë peshk, në trajtë të një shporte që ka

përfundi një rrjetë.

2. Batinë, grackë.

STILOGRAF

Mjet për të shkruar, i përbërë nga një gyp që mbushet

me bojë dhe nga një majë pene prej metali, tek e cila

boja shkon vetiu.

SKARË

1. Përdorëse kuzhine e përbërë nga disa shufra të holla

hekuri, mbi të cilat piqet në prush mish ose peshk ose

theket buka. Qofte të skarës. Pjek (thek) në skarë.

2. Shufra hekuri ose pllaka me të çara për së gjati, mbi

të cilat digjen drutë a qymyri në një furrë. Skara e

furrës. I ndërroi skarën.

3. Përdorëse prej shufrash metalike, që i vihet prapa

biçikletës për të mbajtur sende të vogla. E vuri në skarë.

4. Rrjetë e trashë prej shufrash metalike që vihet për të

ndaluar kalimin e gjërave të ndryshme të një farë

madhësie nga një vend në një tjetër më poshtë.

SATELIT

Pajisje me vegla dhe aparatura të posaçme, e

lëshuar në orbitë rreth Tokës ose një trupi tjetër qiellor

për qëllime shkencore, për vëzhgime, për ndërlidhje etj.

Satelit artificial. Satelit televiziv. Orbita e satelitit.

SEMAFOR

Pajisje e posaçme me drita me ngjyra të ndryshme,

që shuhen e ndizen, e cila vendoset në udhëkryqe ose

në stacionet e trenave për të rregulluar qarkullimin e

mjeteve, shenjëdhënës. Dritat (sinjalet) e semaforit.

Shtylla e semaforit. Ndizet drita e kuqe (e gjelbër) në

semafor.

SIGURESË

1. Pjesë e një arme ose e një mekanizmi, që shërben

për të mos lejuar që të veprojë padashur e të sjellë

ndonjë pasojë të rrezikshme. Siguresa e pushkës ( e

mitralozit).

2. Pajisje e posaçme, e përbërë nga një fill i hollë

me rezistencë të caktuar, e cila e ndërpret rrymën

elektrike kur vjen tepër e fuqishme ose kur bëhet një

qark i shkurtër. Fisheku i siguresës. Teli i siguresës.

Heq (vë) siguresat. U dogjën siguresat.

SINJALIZUES

Pajisje ose pjesë e një pajisjeje që shërben për të

dhënë sinjale. Sinjalizues me drita. Sinjalizues kushtrimi (alarmi).

SIRENË

Pajisje që lëshon tinguj të mprehtë e të vazhdueshëm

dhe që përdoret si mjet për të dhënë alarmin, për të

paralajmëruar ose për të njoftuar diçka. Sirena e

lokomotivës (e trenit). Sirenat e fabrikave. Zëri i sirenave.

SISTEM

Pajisje teknike e përbërë nga pjesë, vegla a makineri

të ndryshme, që janë të lidhura ndërmjet tyre dhe që

kryejnë një punë të caktuar; aparat, makinë etj. e

ndërtuar në një mënyrë të caktuar. Sistem

shumëpalësh. elektr. Sistem tokëzimi. elektr. Sistem

ngrohjeje. Sistem i shkarkimit të ajrit. Aeroplan (tren) i

një sistemi të ri.

SITË

1. Përdorëse e përbërë nga një pëlhurë e hollë

mëndafshi ose një rrjetë e dendur teli, e mbërthyer në

një rreth druri dhe që shërben për të pastruar miellin

nga krundet a për të ndarë ëndën. Site mëndafshi (teli).

Sitë e imët (e dendur, e rrallë). Majë site miell i situr

mirë. E kalojnë miellin në sitë. E hodhi në site. Tundte

sitën.

2. Rrjetë ose fletë metali me vrima të imëta, që

shërben për të ndarë diçka në një pajisje a mekanizëm;

rrjetë teli përmes së cilës kalohet rëra, llaçi etj. për t'i

pastruar. Sitat e makinës shirëse. Sita e llaçit. Sita e

aparatit të kafesë. I hoqi (i ndërroi) sitën. Pastruan

sitat.

SOBË

Pajisje për të ngrohur një dhomë ose për të gatuar,

zakonisht në trajtën e një kutie të madhe prej metali,

prej balte etj., me vendin për të ndezur zjarrin dhe me

qyngjet për të tërhequr tymin; stufë. Sobë ekonomike

sobë e madhe për të gatuar dhe me furrë për të pjekur.

Sobë me dru (me gaz, me qymyr). Sobë për ngrohje.

Qyngjet e sobës. Furra e sobës. Ndezi sobën. Rri afër

sobës. I hedh dru (qymyr) sobës.

SPËRKATËSE

Pompë a pajisje tjetër që shërben për të spërkatur

bimët, pellgjet me ujë të ndenjur etj. Përdorin spërkatëset.

SPINË

Mjet i thjeshtë për të lidhur me rrjetin elektrik një pajisje,

i përbërë nga dy kunja metalikë të ngulur në një kokë të

veçuar e të lidhur me përcjellësit e pajisjes. Spina e

radios (e televizorit, e hekurit). Fut (vë) spinën në

prize. Heq spinën.

STABILIZATOR

1. Pajisje që përdoret për të mënjanuar lëkundjet e

tensionit dhe për t'iu dhënë rrymë të qëndrueshme

aparateve të ndryshme elektrike (televizorëve, radiove,

veglave matëse etj.). Stabilizatori i televizorit. Ndez

(shuaj) stabilizatorin.

2. Pjesa fundore e një predhe ose e një rakete, e

përbërë prej disa fletësh, që shërben për të ruajtur

drejtimin gjatë lëvizjes.

SAHAT

1. Vegël e posaçme për të matur kohën, që përbëhet

nga një mekanizëm me kurdisje dhe nga një fushë e

ndarë në dymbëdhjetë pjesë të barabarta, mbi të cilën

rrotullohen akrepat e mekanizmit; orë.

2. Vegël për të matur sasinë e energjisë elektrike

që shpenzohet a sasinë e diçkaje tjetër që rrjedh;

njehsor. Sahat elektriku. Sahati i ujit.

SALDATOR

Vegël që shërben për të salduar. Saldator elektrik.

Saldator me oksigje

SËPATË

1. Vegël dore prej hekuri me teh të mprehtë nga njëra

anë, me mykë nga ana tjetër dhe me një vrimë ku futet

bishti prej druri, e cila përdoret për të prerë dhe për të

çarë dru. Sëpatë latore. Sëpatë qafëgjatë. Sëpatë e

mprehtë. Sëpatë e lashtë prej guri (prej bronzi). Presa

e sëpatës. Tuni i sëpatës. Myka e sëpatës. Qafa e

sëpatës. Bishti i sëpatës. Sëpata e druvarit. Mpreh

sëpatën. Pres (çaj, shkurtoj) dru me sëpatë. Gdhend

(trupoj) me sëpatë. I ra me sëpatë.

2. Vegël e tillë me qafë e me bisht të gjatë, që përdorej

si armë lufte dhe për t'u prerë kokat të dënuarve me

vdekje. Luftëtar me sëpatë. Sëpata e xhelatit.

SËPATË-DALTË

Vegël dore prej hekuri dhe me bisht prej druri, e cila ka

teh të mprehtë nga njëra anë e majë si të daltës nga

ana tjetër.

SFURK

Vegël bujqësore prej druri a prej hekuri, me dy deri

katër dhëmbë të gjatë dhe me bisht druri, që përdoret

për të mbledhur a për të ngritur barin, ferrat, plehun etj

SIZMOGRAF

Vegël e posaçme që shërben për të shënuar lëkundjet

e kores së tokës a të një trupi tjetër qiellor nga tërmetet

ose shpërthimet. Shigjeta e sizmografit. Shiriti i

sizmografit.

SKELË

1. Vegël e samarpunuesve për të ndrequr shpatullat e

samarit sipas kurrizit të kafshës.

2. Armaturë e përkohshme prej trarësh e

dërrasash ose prej gypash metalikë të lidhur, që ngrihet

rreth një ndërtese a një ndërtimi tjetër dhe që shërben

për të mbajtur punëtorët e materialet, kur ngrihen ose

suvatohen e lyhen muret e larta.

3. Pjesë e ngritur, e ndërtuar me trarë e dërrasa, që

shërben si mbështetëse për diçka a për të sharruar

trupat.

SKUADËR

Vegël e thjeshtë në trajtën e një trekëndëshi kënddrejtë,

që përdoret për të vizatuar kënde të drejta ose për të

matur nëse një kënd është i drejtë (zakonisht në

ndërtim). E vuri në skuadër e kontrolloi dhe e bëri që të

jetë si kënd i drejtë.

SKUPË

Vegël në trajtë të një dalte të kthyer e me dorezë, që

shërben për të gdhendur lugë druri; lugës.

SONDË

1. Pajisje për të bërë shpime të thella në tokë, që ka si

pjesë kryesore një shtagë metalike me një kokë të

posaçme dhe që zakonisht rrotullohet nga një motor.

Sondë shpimi (kërkimi). Kullat e sondave. Ngritën

sondën.

2. Vegël mjekësore në trajtën e një gypi të hollë,

që futet brenda një organi të trupit për të hetuar një

sëmundje ose për qëllime mjekimi.

3. Pajisje e posaçme, që lëshohet në ujë ose që

ngrihet në ajër me balonë për qëllime studimi. U shuan

një sondë.

SOVAJKË

1. Pjesë e vegjës së endjes, në trajtën e një druge të

çarë në mes dhe brenda me një bosht me fillin e indit, të

cilin e kalon nëpër fijet e majës; drugë, mëqik. Mbushi

(ndërroi) sovajkën. Vete e vjen si sovajkë.

2. Vegël e makinës qepëse, në të cilën futet një rrotë e

vogël me perin që kalon nga poshtë gjatë qepjes.

SQEPAR

Vegël dore e zdrukthëtarëve dhe e muratorëve, e

përbërë prej një pllake të metaltë me teh të kthyer nga

njëra anë e me mykë si çekan nga ana tjetër dhe me

bisht të shkurtër druri, që përdoret për të gdhendur, për

të ngulur e shkulur gozhdë etj. Bishti i sqeparit. Gdhend

me sqepar.

STETOSKOP

Vegël e përbërë nga një gyp i hollë, i degëzuar për të

dy veshët, me të cilën mjeku dëgjon zhurmat e

kraharorit për të hetuar sëmundjet e mushkërive e të

zemrës.

SAFË

Enë teneqeje a metali si gotë e madhe e me vegjë, që

përdoret për të marrë ujë ose për të pirë.

SAHAN

Enë gjelle prej bakri si pjatë e thellë, çanak, misur; sasia

e gjellës që nxë kjo enë.

SAKSI

Enë e vogël prej balte me fund më të ngushtë se kreu, e

cila përdoret për të mbjellë e për të rritur lule; vazo lulesh.

SAMOVAR

Enë e veçantë prej metali për të zier ujë, zakonisht për

çaj, me lëfyt dhe me një gyp të gjatë në mes, i cili

mbushet me prush.

SAPLLAK

Enë prej teneqeje, alumini, zinku etj., me vegjë, që

përdoret për të pirë a për të marrë ujë a lëngje të tjera;

sasia që merr kjo enë; safë. Sapllak alumini (teneqeje).

Sapllak me ujë (me dhallë, me qumësht).

SEFERTAS

Tri-katër enë metali të vëna njëra mbi tjetrën, që

shtrëngohen bashkë me një dorezë dhe që përdoren

për të mbajtur disa gjellë e për t'i çuar nga një vend në

tjetrin; secila nga këto enë. Sefertas me katër enë. I

solli (i shpuri) gjellët me sefertas.

SERGJEN

Dërrasë e ngushtë, e vendosur brinjazi gjatë murit për

të vënë enë kuzhine e sende të tjera; raft i hapur me

disa dërrasa, i vendosur pranë murit. Sergjen i enëve. I

vënë në sergjen. Ra nga sergjeni.

SIFON

Gyp i lakuar me dy krahë, me gjatësi të ndryshme, që

shërben për të kaluar një lëng nga një enë e vendosur

më lart në një enë të vendosur më poshtë ose për të

kaluar ujë a një lëng tjetër nga një vend më i lartë në

një më të ulët, aty ku nuk bëhet dot kanal.

SINI

Enë e nderë prej bakri si tepsi e cekët me anë pak të

ngritura, që përdoret për të pjekur lakrorë, byrekë etj.;

enë e tillë që përdorej për të shtruar bukën e gjellën, si sofër.

SKUPËS

Lloj sqepari me tehun të përkulur si lug, që përdoret për

të gdhendur enë prej druri; sqepar lugës, qeser.

SUSAK

Enë për të marrë ujë, e bërë nga kungulli ujës, duke

e tharë e duke e gërryer këtë nga brenda.

SKREPER

Makinë ose traktor me një kovë të madhe, që gërryen

dheun ose merr një lëndë tjetër dhe e mbart deri në një vend.

SUVATUESE

Që shërben për të suvatuar. Makinë suvatuese.

SYPRINË

Makinë për qepjen e syprinave.