KOMPOSTOJ
Bëj pleh
duke përzier mbeturina të ndryshme organike
me dhe a me
lëndë minerale dhe duke i lënë të
zjarrtisen e
të kalben mirë. Kompostoj pleh.
KONCENTRAT
Ushqim i
thatë në trajtë krundesh, gëzhutash
etj., që ka
vlera të larta ushqyese dhe që përdoret për
të rritur
peshën dhe pjellorinë e kafshëve.
KRASIT
Pres degët e
tepërta që i marrin ushqimin një peme
dhe që nuk e
lënë të zhvillohet mirë; pastroj kurorën e
një peme nga
degët e thata; shkurtoj degët a
rrumbullakos
kurorën e një peme.
KROMË
Sëmundje
kërpudhore që prek disa bimë
bujqësore e
pemë dhe u dëmton gjethet, degët dhe
frytet.
Kroma e patates. Kroma e mollës. Kroma e dardhës.
KULTIVOJ
Mbjell një
bimë a një pemë dhe kujdesem që të
rritet e të
japë frytet e duhura, duke i bërë të gjitha
shërbimet e
nevojshme.
KULTURË
Puna që
bëhet për rritjen e bimëve, të pemëve
etj.,
kultivim; bimë a pemë që kultivohet. Kulturat
pranverore.
Kulturat perimore (bishtajore, vajore,
drufrutore).
Kultura e grurit (e misrit, e duhanit, e
patates). Kulturat
e arave.
KURRIZ
Pjesa e
ngritur e dheut në mes të lehes në arë,
që ka
trajtën e shpinës së peshkut.
LEHTË
Tokë e
lehtë, tokë e shkrifët, që e kullon shpejt ujin.
MBATH
1. Mbush me
dhe rrëzën e një bime, mbledh dhe
rreth e
rrotull saj kur e prashit, përdhej; i mbledh dhe
rreth e
rrotull rrëzës një druri. Mbath ullinjtë.
Mbath misrin
(duhanin, patatet).
2. I hedh
shumë pleh (tokës). E mbathën tokën
(arën) me
pleh.
MBATHJE
Mbulimi i
rrëzës së bimës me dhe a me pleh kur
i prashitim;
mbledhja e dheut rreth e rrotull rrënjës së
një druri,
mbushja me dhe e pjesës rreth rrënjëve të tij.
Mbathja e
parë (e dytë, e tretë). Mbathje e lehtë.
Bëhen tri
mbathje. U bënë ullinjve vetullore me mbathje.
MBISHARTESË
Syth ose bisk
druri, që vihet mbi një nënshartesë për të
përmirësuar
llojin. Mbishartesë molle me nënshartesë
dardhe.
Pemët e mbishartesës
MBJELLËSE
Makinë
mbjellëse.
MBJELL
Hedh farën e
një bime në tokë të punuar me qëllim që
të mbijë e
të japë prodhim.
MBJELLJE
1. Puna që
bëhet për të mbjellë farën a një
bimë; mënyra
që përdoret për të mbjellë; të mbjellat.
2. Koha kur
mbillen drithërat dhe të gjitha
punët që
bëhen për t'i mbjellë këto, të mbjellat. Mbjelljet
e hershme (e
vona). Mbjelljet e pranverës (e verës, e
vjeshtës).
Kalendari i mbjelljeve. Përgatitja e tokës
para
mbjelljeve. Përfunduan mbjelljet.
MBLEDHËS
Makinë
mbledhëse, makinë për të mbledhur kashtën.
MONOKULTURË
1.
Specializimi i një vendi, i një krahine a i një toke për
një kohë të
gjatë vetëm për një bimë bujqësore.
2. Bimë
bujqësore që mbillet e rritet për shumë vjet me
radhë në të
njëjtin vend, në të njëjtën krahinë a në të
njëjtën
tokë. Mbizotëron si monokulturë misri (gruri,
orizi, kallami
i sheqerit).
MOZAIK
Sëmundje
bimësh që shfaqet me njolla të ndryshme
nëpër gjethe
dhe që e than bimën ose pengon zhvillimin e saj.
NDËRMJETËS
Që mbillet
midis një bime dhe një tjetre për të
mos lejuar
uljen e pjellorisë së tokës, i dytë. Kultura
ndërmjetëse.
NDËRROJ
Artis.
NDRYSHK
Sëmundje që
prek bimët, sidomos drithërat, e
cila
shkaktohet nga disa lloje kërpudhash dhe shfaqet
me njolla të
kuqërremta në gjethet dhe në kërcell.
NËNSHARTESË
Bima mbi të
cilën bëhet shartimi.
NËNTIP
Secila nga
nën ndarjet e një tipi. Nëntipat e tokave.
NJËSOJSHMËRI
Njëllojshmëri.
NJOLLOSJE
Sëmundje
bimësh, që shfaqet me njolla në
gjethet e në
pjesët e gjelbra.
OLIVIKULTURË
Ullishtari.
OPERACION I
GJELBËR
Krasitje e
lastarëve të një bime, që ajo të rritet më
mirë dhe të
japë sa më shumë prodhim.
PARAARDHËS
Që mbillet
ose është mbjellë para një bime
tjetër; Bimë
paraardhëse.
PARABIMË
Bimë
paraardhëse. Parabimë bishtajore (prashitëse). E
përdorin si
parabimë.
PARABIMË
Bimë
paraardhëse. Parabimë bishtajore (prashitëse). E
përdorin si
parabimë.
PARCELË
Ngastër e
një toke bujqësore. Parcelat e misrit (e grurit,
e pambukut).
Parcelë eksperimentale.
PARCELOJ
Ndaj tokën
në ngastra për ta mbjellë me bimë të
ndryshme. E
parceluan tokën.
PARRËNJËZUAR
Që nuk ka
zënë rrënjë, që nuk ka lëshuar ende rrënjë.
Fidan
(kalem) i parrënjëzuar.
PASARDHËS
Që mbillet
menjëherë pas një bime tjetër; Bimë pasardhëse.
PËRMBYS
Kthej tokën,
i bëj lërimin e parë; i hedh tokës
plehun dhe e
punoj.
PËRMBYTJE
Ujitje me
përmbytje, ujitje duke mbuluar me ujë të gjitha
ngastrat e
mbjella (sidomos për orizin).
PËRMIRËSOJ
Ngre a shtoj
prodhimtarinë e tokës, duke hapur
kanale
kulluese e ujitëse, duke e plehëruar dhe duke
krijuar në
përgjithësi kushte natyrore më të mira.
PËRZGJEDHJE
Përmirësimi
i llojeve të bimëve e i racave të kafshëve shtëpiake
duke
zgjedhur e kryqëzuar individët me tiparet më të mira;
POPULLATË
Brezni a
lloj i ri bimësh që ka dalë nëpërmjet
përzgjedhjes
natyrore ose artificiale gjatë disa viteve me
radhë.
Popullatë vendi.
PRITËS
Që hapet në
tokë për të pritur rrjedhën e
ujërave.
Kanale pritëse.
Pjesa I Pjesa III
Fjalori i Bujqesisë
No comments:
Post a Comment